22 năm mất liên lạc, người đàn ông bộ đội trở về làng tìm lại vợ cũ, nhưng người mở cửa lại khiến ông sững sờ chết lặng, hóa ra…
Ngôi làng Thanh Hà nằm lọt thỏm trong một thung lũng yên bình, nơi những cánh đồng lúa trải dài như tấm thảm xanh dưới bóng núi xa. Thời gian ở đây dường như trôi chậm, những câu chuyện xưa cũ lẩn khuất trong không khí như sương sớm. Nhưng ngay cả ở chốn này, một số cái tên dần bị lãng quên, một số gương mặt mờ nhạt trong ký ức. Hai mươi hai năm qua, cái tên Dũng đã trở thành một bóng hình như thế. Chàng trai trẻ đầy nhiệt huyết ngày nào đã rời làng với chiếc ba lô cũ, lên đường làm nhiệm vụ nơi biên giới. Không ai biết chính xác anh làm gì—chỉ biết đó là công việc nguy hiểm, và anh không bao giờ trở lại.
Làng quê tiếc thương anh theo cách riêng. Người bảo anh đã chết trong một trận đánh. Kẻ thì thì thầm anh đào ngũ, xấu hổ không dám về. Người vợ trẻ, Hạnh, lặng lẽ gánh chịu những lời đồn. Chị không bao giờ nhắc đến anh với hàng xóm, không đáp lại những ánh mắt thương hại. Thay vào đó, chị cặm cụi làm đồng, chăm sóc mảnh vườn nhỏ sau nhà, và chờ đợi. Những đêm khuya tĩnh lặng, chị ngồi bên cửa sổ, mắt dõi theo con đường đất dẫn ra khỏi làng, như thể ý chí có thể mang anh trở về.
Thời gian trôi qua. Con đường phủ đầy cỏ dại. Tóc Hạnh điểm bạc, đôi tay thô ráp vì lao động. Vậy mà chị vẫn đợi. Khi sinh cô con gái, chị đặt tên là Ngọc—viên ngọc quý giá và bền bỉ, cái tên chị đã chọn cùng Dũng trong một khoảnh khắc hy vọng ngắn ngủi trước ngày anh đi. Chị một mình nuôi Ngọc, dồn mọi yêu thương vào cô bé, dạy con mạnh mẽ, nhân hậu và kiên nhẫn. Nhưng sức khỏe Hạnh yếu dần. Những năm tháng lao lực và nỗi đau thầm lặng bào mòn chị. Một mùa xuân, khi Ngọc vừa mười chín tuổi, Hạnh lặng lẽ ra đi trong giấc ngủ. Dân làng chôn chị dưới gốc bàng cổ thụ, để lại Ngọc bơ vơ.
Chiều tà ngày Dũng trở về, mặt trời treo lơ lửng, đổ bóng dài khắp làng. Bước chân anh chậm rãi, nặng nề, như mang theo cả hai mươi hai năm đằng đẵng. Anh không còn là chàng trai vai rộng ngày nào rời Thanh Hà. Người anh gầy guộc, tóc bạc trắng, đôi mắt—từng sáng rực ý chí—giờ đục mờ bởi một thứ gì đó sâu sắc hơn: hối tiếc, hay sự mỏi mệt của một đời chạy trốn bóng ma. Trong tay, anh nắm chặt tấm ảnh cũ của Hạnh, mép ảnh sờn vì được giữ bên mình suốt bao năm.
Làng đã đổi thay, nhưng vẫn thân quen đến đau lòng. Cái giếng cổ vẫn đứng giữa làng, dù đá phủ đầy rêu. Cây bàng già thêm rộng, rễ trồi lên như những ngón tay cổ xưa. Và kia, cuối làng, là ngôi nhà anh từng xây cùng Hạnh—một căn nhà đơn sơ bằng gỗ và đất, giờ bạc màu theo thời gian. Cánh cửa vẫn như xưa, gỗ phai thành màu xám nhạt, dù khu vườn Hạnh từng yêu giờ um tùm cỏ dại.
Dũng đứng trước nhà, hơi thở ngắn. Tim anh đập thình thịch, át cả tiếng ve kêu. Anh sẽ nói gì? Làm sao giải thích hai mươi hai năm im lặng? Anh không định xa cách lâu đến thế. Nhiệm vụ khắc nghiệt—tháng này qua tháng khác, năm này qua năm khác, mắc kẹt trong vòng xoáy của bổn phận, bí mật và sinh tồn. Thư từ là điều không thể; liên lạc bị cấm. Khi được tự do, nỗi xấu hổ đã bén rễ sâu. Làm sao đối mặt Hạnh sau ngần ấy thời gian? Nhưng giờ, đứng đây, anh biết mình không còn lựa chọn. Anh phải thử.
Anh run run giơ tay, gõ nhẹ lên cánh cửa gỗ.
Thời gian chờ đợi như kéo dài vô tận. Rồi tiếng kẽo kẹt vang lên, cánh cửa mở ra.
Không phải Hạnh.
Một cô gái trẻ, chừng hai mươi tuổi, đứng đó, tóc buộc lỏng, đầu hơi nghiêng tò mò. Đôi mắt cô—lớn, hình hạt hạnh, quen thuộc đến nghẹt thở—nhìn thẳng vào anh. Trong một thoáng, Dũng không thở nổi. Đó là mắt anh, đôi mắt mà Hạnh từng trêu, bảo rằng chúng chứa một tia sáng chẳng gì dập tắt được.
“Cháu… tìm ai ạ?” cô gái hỏi, giọng nhẹ nhàng nhưng dè dặt.
Dũng nghẹn lời. Anh cố nói, nhưng từ ngữ mắc kẹt, rối bời trong những điều chưa từng thốt ra. Cuối cùng, anh thốt lên, “Cháu… tên gì?”
“Dạ, cháu là Ngọc,” cô đáp, gạt một lọn tóc ra sau tai. “Mẹ cháu là Hạnh. Mẹ mất rồi…”
Thế giới như ngừng lại. Hạnh, không còn nữa. Người phụ nữ anh yêu, người anh mơ được trở về, đã ra đi. Dũng cảm thấy đầu gối run rẩy, anh vịn khung cửa để đứng vững. Lời Ngọc vang vọng trong đầu: *Mẹ mất rồi.* Anh muốn hỏi thế nào, khi nào, tại sao—nhưng giọng anh câm lặng.
Dũng nghẹn lời. Anh cố nói, nhưng từ ngữ mắc kẹt, rối bời trong những điều chưa từng thốt ra. Cuối cùng, anh thốt lên, “Cháu… tên gì?”
“Dạ, cháu là Ngọc,” cô đáp, gạt một lọn tóc ra sau tai. “Mẹ cháu là Hạnh. Mẹ mất rồi…”
Thế giới như ngừng lại. Hạnh, không còn nữa. Người phụ nữ anh yêu, người anh mơ được trở về, đã ra đi. Dũng cảm thấy đầu gối run rẩy, anh vịn khung cửa để đứng vững. Lời Ngọc vang vọng trong đầu: *Mẹ mất rồi.* Anh muốn hỏi thế nào, khi nào, tại sao—nhưng giọng anh câm lặng.
Ngọc nhìn anh, lông mày khẽ nhíu. “Ông… biết mẹ cháu à?”
Dũng gật đầu, không dám nhìn vào mắt cô. “Ông… là Dũng,” anh nói khàn khàn. “Ông là… chồng của Hạnh.”
Mắt Ngọc mở to, và trong khoảnh khắc, cả hai lặng im. Không khí giữa họ nặng trĩu những câu hỏi chưa lời. Rồi, như chợt nhớ ra, Ngọc quay vào trong. “Chờ ông chút,” cô nói, khuất sau ánh sáng mờ mờ trong nhà.
